داستان ۴۱۳ درخت کهنسال در کتاب درختان کهنسال از باور تا قانون

فرهنگ > ادبیات - همشهری آنلاین:
داستان و تصاویر ۴۱۳ درخت کهنسال در کتاب درختان کهنسال از باور تا قانون که توسط مرکز اسناد پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری رونمایی شد، به چاپ رسیده است.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، یکی از جوانترین این درختان با سن 100 سال و بلندی 15 متر در محلات قرار دارد که با شماره 205/1 در هشتم آذرماه 1350 به ثبت رسیده است.

کهن‌ترین درخت با سن 1250 سال و بلندی 22 متر در خامنه از بخش‌های شبستر قرار دارد که با شماره 1/13 در هفدهم دیماه 1347 به ثبت رسیده است.

می‌گویند عمر خلیفه دوم در لشکرکشی به ایران و هنگام عبور از آذربایجان پای این درخت برای رفع اختلافات موجود در محل حکمی روی پوست بره صادر کرده است.

کوتاهترین درخت با سن 450 سال و بلندی 5/4 متر در بخش خرانق یزد قرار دارد که با شماره 102 (2) در تاریخ هشتم آذر 1350 به ثبت رسیده است.

بلندترین درخت نیز با سن 130 سال و بلندی 42 متر در گرگان قرار دارد که با شماره 385/15 در تاریخ  18 دی‌ماه 1351 به ثبت رسیده است.

بنا به این گزارش سیدمحمد بهشتی رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در مقدمه این کتاب نوشته است: درختان چندصد و هزارساله در ایران کهن‌ترین شاهدان زنده فرهنگ ایرانی هستند چرا که آغشته با زندگی و دانایی زندگی در محیط ایران بالیده‌اند و در سایه حمایت فرهنگی ایرانی ماندگار شده‌اند.

درختان کهنسال یکی از آن نشانه‌هایی است که می‌گوید ایرانیان توفیق یافته‌اند معنایی‌ترین قله‌های امری طبیعی را نیز فتح کنند و گرفتار مختصات تنگ مادی هیچ چیز نمانند.

راه‌ بردن به کنه معنا و ماهیت درختان کهنسال در ایران آنقدر بغرنج و پیچیده است که جای طرح هزاران پرسش دارد.

تامل در ویژگی‌های مشترک درختان کهنسال در ایران نکته‌های جالبی را آشکار می‌کند، مثل اینکه این درختان غالبا غیرمثمر همچون چنار و بید و بعضا بی‌سایه است همچون سرو، به سخن دیگر درختانی است که آدمی آنها را نه به سودای بار و بر، که به نیت دیگر کاشته و از آنها مراقبت کرده است.

دوم اینکه این درختان در ایران عموما مقدس شمرده می‌شوند، چه در محوطه‌های مذهبی مثلا در صحن مساجد و امامزاده‌ها باشند و چه در نواحی دیگر به هر حال پیوند محکمی با باورهای مردمی دارند که آنها را می‌شناسند و به همین خاطر محترم هستند.

ملیحه مهدی‌آبادی مدیر مرکز اسناد و کتابخانه پژوهشگاه که کار پژوهش و تدوین کتاب "درختان کهنسال از باور تا قانون" را برعهده داشته است نیز در مقدمه‌ای بر این کتاب می‌نویسد: تاریخ ایران حکایت از احترام ایرانیان به محیط زیست، آب، خاک، هوا، درخت و جانوران دارد.

با نگاهی به کتاب‌های تاریخی و مردم‌نگاری سده‌های معاصر به تقدس درختان در ایران باستان و باورها و اعتقادات پرستش‌گونه مردمان معاصر به برخی از درختان کهنسال می‌توان پی‌برد.

با کمرنگ شدن باورهای پرستش‌گونه درختان کهنسال، فرهیختگان درصدد حفظ درختان برمبنای قانون برآمدند.

با نگاهی به اسناد موجود در مرکز اسناد پژوهشگاه و اسناد آرشیو ملی ایران این امر قابل اثبات است.

این کتاب سعی دارد قانونی شدن حفظ درختان کهنسال را براساس اسناد موجود ارایه کند تا ضمن تقدیر از تلاش کسانی که در این راه گام برداشتند، فرهنگ، قانون و ارزش‌های حفظ درختان کهنسال را دوباره یادآوری کند.

این کتاب که فصل سوم آن به شناسنامه درختان کهنسال اختصاص یافته در هفته میراث فرهنگی رونمایی شد.